امروز توی مجتمع قضایی تهران صحنه‌ای دیدم که برام جالب بود. خانمی با هیجان می‌گفت: «من با هوش مصنوعی دادخواست نوشتم!»
روی کاغذ خیلی جذاب به‌نظر می‌اومد؛ یه ابزار هوشمند که به جای آدم، فرم‌ها رو پر کنه و دعوا رو بچینه.
اما وقتی پای عمل رسید، خانم بین طبقات و شعبه‌ها گیر کرده بود.
حتی وقتی با چند تا وکیل مستقر مشورت کرد، باز نتونست اون چیزی که هوش مصنوعی براش ساخته بود رو به مسیر درست قضایی برسونه.
اینجاست که آدم می‌فهمه قانون فقط متن و فرم نیست. یه اصطلاح مهم توی حقوق داریم به اسم امر مختومه؛ یعنی وقتی یه دعوا یک‌بار مطرح و قضاوت بشه، دیگه قابل طرح دوباره نیست.
حالا تو فکر کن اگه فقط به هوش مصنوعی تکیه کنیم و یه دادخواست اشتباه بدیم، ممکنه برای همیشه فرصت درست دفاع کردن از خودمون رو از دست بدیم!
با این حال نمیشد ساده قضاوت کرد٬ تصمیم گرفتم سوالاتی که تو ذهنم بود مثل:
«هوش مصنوعی چه کمکی میتواند به ارباب رجوع های محاکم و ادارات قضایی و دولتی کند؟»
«آیا اطلاعات هوش مصنوعی در حقوق ایران مفید است یا مضر؟»
رو تخصصی بررسیش کنم.
مدت هاست که هوش مصنوعی در حقوق ایران توانسته تحولی قابل توجه در نظام قضایی ایجاد کند.
معایب و مزایا های هوش مصنوعی در نظام حقوقی ایران شامل سرعت‌بخشی به رسیدگی پرونده‌ها، کاهش خطاهای انسانی و دسترسی کلی به اطلاعات قانونی است.
اما در کنار این مزایا، چالش‌های قانونی هوش مصنوعی مانند حفظ حریم خصوصی، مسئولیت حقوقی تصمیمات AI و احتمال ایجاد نابرابری در محاکم نیز وجود دارد.
بررسی دقیق تأثیر هوش مصنوعی بر پرونده‌های محاکم ایران نشان می‌دهد که فناوری نوین میتواند هم فرصت و هم تهدید برای عدالت و شفافیت باشد.
هوش مصنوعی و کاهش یا افزایش پرونده های ماهانه در محاکم ایران
بر مردم مشخص است که هر پرونده پس از طرح شکایت یا اقامه دعوا دارای سلسله مراتب اداری و نهایتا رسیدگی و تشریفات آیین دادرسی خاص خود را داراست که مستلزم پریود زمانی خود میباشد.
یعنی چی؟
برای مثال٬ وقتی زوجه درخواست طلاق از همسر خود می‌دهد٬ میبایست دادرسی مختص خود از جمله مدت زمان سازشی در شورا، معرفی به داوران و در نهایت جلسه رسیدگی و دفاع از حقوق زن در دادگاه و در آخر صورتجلسه رسیدگی، پاکنویس شدن رای، و تحریر رای نهایی و ابلاغ آن را شامل می‌شود و این خود زمان دادرسی خاص طلاق را میطلبد.
هوش مصنوعی (AI) امروز در حال تبدیل‌شدن به ابزاری جدی برای سرعت‌بخشیدن به فرآیندهای دادرسی است.
برخی وکلای پایه‌یک دادگستری بر این باورند که در حوزه‌هایی مانند طلاق، که حجم پرونده‌ها بالاست، استفاده‌ی درست از فناوری‌های نوین میتواند به دادرس صالح این اختیار را بدهد که با دقت و سرعت بیشتری رسیدگی کند و آمار مختومه‌شدن پرونده‌ها در ماه افزایش یابد.
این ادعا البته بیشتر بر پایه‌ی احتمالات است و آمار میدانی دقیقی درباره‌ی میزان تأثیر آن وجود ندارد، اما با شرایط کنونی دستگاه قضایی بعید هم نیست که چنین مسیری در آینده جدی‌تر شود.
امروز در مجتمع قضایی تهران با خانمی روبه‌رو شدم که با کمک هوش مصنوعی، دادخواست حقوقی تنظیم کرده بود. هرچند اصل استفاده از این ابزار برایش جالب بود، اما در مرحله‌ی عمل با سردرگمی مواجه شد؛ او نمی‌دانست باید در کدام طبقه یا شعبه پیگیری کند و حتی با وجود مشورت با وکلای مستقر در دادگاه، نتوانسته بود نتیجه‌ی کار «ماشین» را به مسیر حقوقی صحیح تبدیل کند. اینجاست که ضعف استفاده‌ی خام و بی‌پشتوانه از هوش مصنوعی خودش را نشان می‌دهد.
در نظام حقوقی ما، اصل امر مختومه به این معناست که وقتی دعوایی یک بار طرح و توسط قاضی رسیدگی و رأی صادر شد، دیگر امکان طرح دوباره‌ی همان دعوا با همان طرفین وجود ندارد. به همین دلیل، اگر فرد بدون مشاوره‌ی تخصصی و صرفاً با تکیه بر هوش مصنوعی طرح دعوی کند، ممکن است فرصت قانونی و درست دفاع از خودش را برای همیشه از دست بدهد.
به‌عنوان کسی که بارها شاهد پرونده‌های مشابه بوده‌ام، تجربه نشان داده است:
هوش مصنوعی میتواند کمک‌کننده باشد، اما جایگزین قضاوت انسانی و تخصص وکیل نیست!
در واقع، بهترین نتیجه زمانی حاصل می‌شود که فناوری در کنار تجربه و مهارت وکیل قرار بگیرد، نه به‌جای آن.
گروه وکلای کیوان امینی با توجه به شرایط شکلی و شخصی هر پرونده، به‌صورت اختصاصی و کیس‌محور خدمات مشاوره و دفاع حقوقی ارائه می‌دهند.
برای بهره‌مندی از تجربه‌ی وکلای متخصص و جوان از راه های ارتباطی مختلف با ما استفاده کنید.
عجب سوالات خوبی توی این مقاله بررسی شده، خسته نباشید.
هوش مصنوعی کلا یه چیز کلی میگه بصورت کامل و‌دقیق راهنمایی نمی کنه